توهم در موسیقی و معرفی چند موسیقی کلاسیک روانگردان (۱)
بخش اول
چیستی توهم و ارتباط آن با موسیقی
همه ما اصطلاحاتی چون موسیقی توهم‌زا، روانگردان و امثال اینها را شنیده‌ایم و گه‌گاه از آنها استفاده می‌کنیم و اغلب این واژه‌ها را مختص یکی از زیر شاخه‌های موسیقی راک می‌دانیم. باید گفت این شناخت ناقص شامل همه ماهیتِ موسیقیِ روانگردان نمی‌شود. ابهام در تعاریف دقیق و علمی این اصطلاحات می‌تواند در بیان و فهم دقیق مطالب مرتبط با این کلمات چالش ایجاد کند. در این نوشتار سعی دارم ضمن ارایه تعریفی دقیق از واژه‌های «توهم» و «روانگردان» از منظر بیولوژی، به معرفی موسیقی‌هایی که بار این برچسب را به دوش می‌کشند بپردازم و در نهایت به پاسخ این سوال بپردازم که: آیا موسیقی‌های کلاسیک (با تعریف عرفی آن) می‌توانند توهم‌زا باشند؟ و در بخش دوم مقاله به معرفی موسیقی‌های کلاسیک روانگردان خواهم پرداخت.
از منظر علمی اطلاق توهم به رفتار یک شخص زمانی جایز است که او چیزهایی را که خارج از ذهنش وجود ندارد را می‌بیند، می‌شنود، بو می‌کند، مزه می‌کند و یا به هر طریقی احساس می کند. این توهمات در مبتلایان به اسکیزوفرنی (schizophrenia) شایع هستند و معمولاً با شنیدن صدا تجربه می شوند. حال باید دید وقتی در حال گوش دادن به موسیقی روانگردان هستیم در مغزمان چه روی می‌دهد؟ تحقیقات آزمایشگاهی نشان می‌دهد که در هنگام شنیدن این موسیقی‌ها مغز آندورفین زیادی ترشح می‌کند که باعث ایجاد حس لذت می‌شوند. موسیقی روانگردان به طور خاص از اشتیاق برای درک فضایی آزاد در ذهن و تجربیات تازه پیدا شده است. تجربه صداهایی که به شکلی خارج از عرف، شنونده را از حال طبیعی خارج کنند.
کلمه psychedelic”” یا روانگردان در سال ۱۹۵۷ توسط روانپزشک انگلیسی همفری آسموند (Humphry Osmond) ابداع شد و به داروهای روانگردان (خصوصن LSD مخفف “Lysergic acid diethylamide” اسید دی اتیل آمید لیزرژیک) که توهم و گسترش ظاهری آگاهی ایجاد می کنند، اطلاق می‌شود. کلمه psychedelic”” ترکیبی از کلمات “psycho” (ذهن یا روان) و ” delic” (دلپذیر) است که از ریشه یونانی “dēlos” گرفته شده است. مایکل پولان (۱) معتقد است: «این تعریف (تعریفی که در پاراگراف قبل ارائه شد) به نوعی مبهم است اما نشان می دهد که این داروها تصاویر ذهنی را به نوعی به یک فضای قابل مشاهده تبدیل می کنند.» توهم موسیقیایی، نوعی نادر از آسیب شناسی روانی در اختلالات روان پریشی اولیه است. در یک نظرسنجی که توسط موسسه گلدن ات ال (۲) که در سال ۲۰۱۵ انجام گرفت، مشاهده شد که اکثر بیماران مبتلا به علیت روانشناختی هنگام شنیدن موسیقی‌های توهم‌زا دچار افسردگی و به دنبال آن اختلال عاطفی دو قطبی شدن و در در دو درصد موارد دچار اسکیزوفرنی می‌شوند.
