دلیل که ما از گوش دادن به موسیقی غم‌انگیز لذت می بریم (۱)
غم چیزی نیست که ما به طور منطقی به دنبالش باشیم اما به هر حال گاهی به شکلی خواسته یا نا خواسته در پی‌اش می‌گردیم. گاهی در میان بی شمار آهنگی که در اینترنت به طور رایگان یا برای فروش گذاشته شده اند و یا در میان آرشیو موسیقی خودمان، دربه‌در دنبال یک موسیقی، ترانه یا تصنیفی می‌گردیم که می‌دانیم با گوش کردنش غمگین‌تر از آن چیزی می‌شویم که حالا هستیم. دلایلی چند در چرایی جستجوی موسیقی دردناک وجود دارد که دکتر شهرام حشمت (دکترا در حوزه اقتصاد و بهداشت اعتیاد از دانشگاه ایلینویز در اسپرینگفیلد) در مقاله‌ای به زبان انگلیسی به آن پرداخته است. آنچه می‌خوانید برگردان مقاله ایشان به زبان پارسی است. (ضیاالدین ناظم پور)
موضوع: روش‌های موسیقی درمانی برای اختلالات خلقی.
تاریخ نگارش: ۲۰ می ۲۰۱۹
غم یکی از احساس اولیه است که در فرهنگ‌های گوناگون به گونه‌ای یکسان بیان و درک می‌شود. احساسات اساسی مانند عصبانیت، شادی و اندوه، ذاتی و جهان شمول هستند. درک احساسات اساسی در موسیقی بسیار سریع هستند و برای این ادراک الزامن نباید آموزش موسیقی دیده باشیم. به عنوان مثال شنیدن اجرای غم‌انگیز ویولنسل می‌تواند حالت واقعی غم را در شنونده ایجاد کند. در موسیقی غربی مهمترین نشانه‌ها برای بیان غم و اندوه عبارتند از: صداهای بم، تمپوی کندتر، استفاده از مد مینور، تمبرهای صوتی تیره و کدر و اجرای کم انرژی تر (جاسلین ، ۲۰۱۳).
در اذهان عموم مردم غم یک احساس منفی تلقی می شود اما ما تمایل داریم این احساس غم را نوعی زیبایی و البته لذت بخش بدانیم در صورتی که غم در تضاد با لذت است. ماهیت لذتی که مردم از شنیدن موسیقی غم‌انگیز تجربه می‌کنند چیست؟ شواهد زیادی نشان می دهند که لذت در پاسخ به موسیقیِ غمگین مربوط به ترکیبی از ۶ عامل زیر است (ایرولا، و همکاران، ۲۰۱۸ ؛ ساکس و همکاران ۲۰۱۵).
۱- نوستالژی
موسیقی غم انگیز محرک قدرتمندی برای یادآوری خاطرات نوستالژیک گذشته است. این‌گونه بازتابی از خاطرات نوستالژیک ممکن است حال وهوای اکنون را بهبود ببخشد، به خصوص اگر آن خاطرات به لحظات محوری و معنی دار زندگی ما (به عنوان مثال دوران دبیرستان، دانشگاه) مربوط شود. ما از زنده شدن این خاطرات شیرین لذت می بریم. در یادآوری لحظات خوب و همچنین غم از دست دادن آن لحظات، احساسات دردناکی وجود دارد.
۲- احساسات جانشین
در زندگی واقعی شنوندگان موسیقی باعث ایجاد احساسات جانشین و بدون پیامدهایی معنادار می‌شود. موسیقی به ناامیدی فرد کمک می کند و از این طریق احساسات منفی مانند عصبانیت و غم را از بین می برد و این تحمل ناامیدی را تسهیل می‌کند. وقتی به موسیقی غم انگیز گوش می‌دهیم یا فیلم غم انگیزی را تماشا می کنیم، از هرگونه تهدید یا خطری واقعی که موسیقی یا فیلم نشان دهنده آن است، جدا می‌شویم. وقتی با شنیدن یک موسیقی زیبا و غمگین گریه می‌کنیم، جنبه‌ای عمیق از احساسات خود را تجربه می‌کنیم (کاواکامی، و دیگران ، ۲۰۱۳).
۳- پرولاکتین
موسیقی غم انگیز در سطح بیولوژیکی با هورمون پرولاکتین مرتبط است. این هورمون در هنگام گریه کردن ترشح می‌شود و به فرونشاندن اندوه کمک می کند (هورون ، ۲۰۱۱). موسیقی غم انگیز مغز را ترغیب به ترشح پرولاکتین می‌کند تا پاسخی طبیعی و جبرانی را در فرد غمگین ایجاد کند. حتا در غیاب یک حادثه آسیب زا نیز بدن ترکیبی لذت بخش از مواد افیونی دارد که همیشه در بدن وجود دارند. پرولاکتین در مقابله با دردهای روحی، احساس آرامش ایجاد می‌کند.
۴- همدردی
همدردی نقش مهمی در لذت بردن از موسیقی غم انگیز دارد. همدردی را می توان به عنوان فرآیندی تعریف کرد که به موجب آن می‌توانیم دیگران را درک کنیم و بفهمیم که آنها در حال تجربه چه احساساتی هستند. ابراز ناراحتی و اندوه به احتمال زیاد حمایت و کمک دیگران را برمی‌انگیزد. به همین گونه، گوش دادن به موسیقی غم‌انگیز ممکن است اشتیاق به همدردی را در افرادی که تمایل شدید به این کار دارند، ایجاد کند.
