گفتگو با امیر اثنی عشری

یک خواننده می‌گوید برای ماندگاری آثار جدید باید در کنار استفاده از غزل کلاسیک، بازگشتی به نقش ترانه سراها داشته باشیم.

امیر اثنی عشری خواننده آواز ایرانی است که آواز و سه تار را نزد استادانی چون طهمورث شاهرخی، صدیق تعریف، مهران مهرنیا، محمدرضا لطفی و محمدرضا شجریان آموخته است.

این خواننده در گفت و گو  درباره دلیل ماندگاری آثار موسیقی قدیمی و خاطره انگیز بودن آن‌ها عنوان کرد: از جمله نکاتی که سبب ماندگاری آثار موسیقی گذشته شده، همنشینی عوامل سازندۀ تصنیف یا ترانه بوده است. به این معنا که خواننده، آهنگساز و ترانه‌سرا در محافل مختلف همدیگر را می‌دیدند، با هم زندگی می‌کردند و از حال هم با خبر بودند. بنابراین متناسب با احساسی که در حالات مختلف برای آن‌ها ایجاد می‌شده شعر می‌گفتند یا ملودی می‌ساختند، در نهایت اثری که با تلفیق این دو، به وجود می‌آمد تأثیر‌گذار بود.

اثنی عشری درباره فرم تصنیف‌سازی و ترانه سرایی آثار موسیقی قدیمی گفت: نکتۀ دیگر اتفاقی است که در فرم تصنیف‌سازی و ترانه‌سرایی خصوصاً بعد از انقلاب افتاده. یعنی هنرمندان تلاش کردند به جای استفاده از یک ترانه‌سرا در کارهایشان به سراغ غزل‌های کلاسیک بروند و این گونه به ترانه و تصنیفی که می‌سازند ارج و قرب بیشتری بدهند.

وی ادامه داد: طبیعی است که وقتی معانی شعر فارسی و معانی عرفانی و اخلاقی موجود در آن با موسیقی تلفیق شود، از لحاظ مفهوم تأثیر گذاری بیشتری برای مخاطب دارد.
بنابراین هنرمندان برای این که روشی متفاوت از آنچه قبلاً در برنامۀ گلهای رادیو، تحت عنوان ترانه و ترانه‌سرایی اجرا می شد ، ارائه دهند تلاش کردند با کنار گذاشتن عنصر ترانه‌سرا به سراغ غزل‌های کلاسیک بروند.
اتفاقی که در اینجا می‌افتد این است که در عین اضافه شدن معانی و مفاهیم جدید و ناب به تصنیف سرایی، روند حرکت ملودی در تصنیف و ترانه محدود می‌شود. به این دلیل که ما در اینجا با ارکان عروضی ثابت و بدون تغییر دست و پنجه نرم می‌کنیم.

این خواننده افزود: به عبارت دیگر وقتی آهنگساز در معرض قالبی از پیش ساخته وزنی قرار می گیرد، ملودی پردازی اش می بایست در همان چارچوب قرار گیرد و این گونه به مرور زمان به یکنواختی می‌رسد.

اثنی عشری با اشاره به اینکه موسیقی دانان قدیمی از ترانه سرا استفاده می‌کردند گفت: فکر می‌کنم اگر در کنار این فرم از تصنیف‌سازی که استفاده از غزل کلاسیک هست و در جای خودش هم می‌تواند زیبا باشد، دوباره از ترانه‌سرا‌ها استفاده کنیم، حتماً می‌تواند اثرگذاری بیشتری داشته باشد. در این قسمت بهتر است که اول ملودی مد نظر آهنگساز بدون فکر کردن به شعر ساخته شود و بعد به ترانه‌سرا داده شود تا ترانه‌سرا بر اساس موسیقی روی آن کلام بگذارد. به این شکل حتماً موسیقی ماندگاری بیشتری خواهد داشت و روان‌تر خواهد بود. در نهایت از این طریق می‌توانیم ترانه‌ها و تصنیف‌هایمان را ماندگارتر کرده، حفظ و یادآوری آن را برای مخاطب راحت‌تر کنیم.

کثرت نوازندگان در سازهای مختلف به پیشرفت موسیقی کمک می‌کند

وی همچنین درباره مزیت‌هایی که موسیقی امروزی نسبت به گذشته دارد توضیح داد: حضور نسل جوان و تحصیل کرده در موسیقی ایرانی و کثرت حضور نوازندگان در ساز‌های مختلف می‌تواند به رشد و پیشرفت موسیقی ما کمک کند. چنان که قبل‌تر ما به ندرت می‌توانستیم حتی برای یک ساز اساتید مختلفی را اسم ببریم، ولی حالا دیگر به این شکل نیست. به راحتی برای‌ سازی مانند کمانچه، دف یا عود، نوازندگان جوان و تحصیل کرده‌ای داریم که از لحاظ تکنیکی خیلی خوب هستند. به نظرم اگر این تکنیک و آگاهی نوازندگان با شناخت از موسیقی گذشته تلفیق شود، حتماً حاصل آن شنیدنی و ماندگار خواهد بود.