آهنگساز برجسته آلبوم «زار» را منتشر کرد محسن نفر: موسیقی بی‌‌کلام به ساحتِ هنر نزدیک‌تر است
«محسن نفر» چندی پیش آلبوم «زار» را با قطعاتی چون شوریده، سقوط، شورش، آشفته، درکوب، زار، زاری، در هوایت و هوایی منتشر کرد. این آلبوم متشکل از قطعات تک‌نوازی است که متکفل ابلاغ ایده‌ها و اندیشه‌های این آهنگساز برجسته است. او نامِ اثر خود را خود «زار» گذاشته؛ چون می‌گوید بشر همواره در حالِ زاری است.
نوجویی و نوگویی، جز با تکیه بر سنت، به عنوان یک تلاش تاریخی برای نوآوری همواره از ویژگی‌های آثارِ این آهنگساز بوده؛ بنابراین آنچه درباره آثار محسن نفر می‌توان گفت ناشی از نوآوری اوست که با نگاه به سنت پایه‌ای را برای نوآوری بنا نهاده است. به قول یکی از استادانِ موسیقی ایران، مضراب‌های محسن نفر دارای ساختاری است که در آن عمق ردپای فرهنگ و تمدن ایرانی را می توانیم پیدا کنیم.
نفر درباره‌ی این اثر می‌گوید: «از آن جهت که موسیقی ایرانی گنجینه‌ای از مضامین هدایت‌گر و نکته‌دار است بنده تصمیم گرفتم که دست به تولید اثری بزنم که بتواند دربرگیرنده‌ی اندیشه‌های متعالی ساخت موسیقی باشد. این اثر پاسخی به زیباشناسی هستی است که همه‌ی آن، هنر خداوند است. صدای خوش و آوای خوش یکی از جلوه‌های زیبایی است که حضرت رب‌العالمین در این دنیا برای ما آفریده است و در این میان موسیقی، میراث‌دار نشان دادن و ارائه صدای خوش است که در موسیقی به دو صورت ارائه می‌شود. یکی با حنجره آدمی و دیگری با ابزار و آلات موسیقی. در حقیقت موسیقی صدای خوش است که اگر کلام را با آن می‌شنویم برای لذت بیشتر است. ما اگر بتوانیم از صدای خوش منحصر از کلام لذت ببریم به ساحت موسیقی نزدیک‌تر هستیم.»
این آهنگساز که سال‌های اخیر خود را بیشتر به تدریس پرداخته و حضورِ اندکی در عرصه‌ی موسیقی داشته، برای سالِ آینده در نظر دارد کنسرت‌هایی را برگزار کند. او برای حضور در موسیقی احساس نیاز کرده است: «ما با گنجینه‌ای از موسیقی ایرانی مواجه هستیم که دربرگیرنده احساس و تعقل است. البته سال‌های زیادی از آن غافل بودیم؛ اما بخشی از موسیقی ما هم‌چنان از مقام انسانی‌اش افول نکرده و از برخی هیجانات موسیقی غرب زده امروز به دور است. این هنر موسیقی ایرانی است که می‌تواند برجستگی‌ها و اهمیت زیادی داشته باشد.»
«نفر» را برخی فیلسوفِ تار می‌دانند. شرایط ابتدای انقلاب و تعطیلی دانشگاه ها و در ادامه توقف فعالیت رشته موسیقی در دانشگاه سبب شد تا نفر گرایش فلسفه را برای ادامه تحصیل انتخاب کند و فلسفه‌ی غرب و الهیات را تا مقطع کارشناسی و فلسفه اسلامی را تا مقطع کارشناسی ارشد ادامه داد. در همین زمان (دهه‌ی شصت) بود که مجموعه نینوا را با صدای حسام الدین سراج انتشار داد. آثاری که از جمله قطعات خاطره انگیز زمان جنگ و انقلاب به شمار می روند. او هم‌چنین دو آلبوم وصل مستان و شمس الضحی را با این خواننده کار کرد که در زمان انتشار خود به عنوان ابتکاری تازه در موسیقی بداهه‌نوازی نام گرفت و «محمدرضا لطفی» (آهنگساز و نوازنده‌ی برجسته تار) از آنها به عنوان آثاری در خور اعتنا و مبتکرانه یاد کرد.
نفر همواره به ریشه‌های موسیقی پای‌بند بوده و هزینه‌ی آن را نیز پرداخته است. او حضوری کم‌رنگ در عرصه‌ی موسیقی داشته؛ اما آنچه در آلبوم «زار» می‌شنویم دربرگیرنده زیرساختی در موسیقی ایرانی است که می‌تواند رهنمونِ جوانانی باشد که تازه پای در راهِ موسیقی گذاشته‌اند.
او چندی پیش نیز آلبوم ردیف هفت دستگاه موسیقی ایران را منتشر کرد. این آهنگساز معتقد است: «خیلی‌ها با ردیف موسیقی مخالف هستند، بیشتر این افراد موسیقی ایرانی را بلد نیستند و ردیف را هم نمی‌دانند. پس مخالفت کسی که این مقولات را نمی‌داند، نمی‌تواند چندان اهمیتی داشته باشد. اصولا هر مخالفتی به دلیلِ ناآگاهی، فاقدِ ارزش است. «ردیف» عهد بزرگان موسیقی ما با موسیقی است و من معتقدم اساساً اگر با چنین قالب‌هایی عهدی نداشته باشیم، پای بندی چندانی هم وجود نخواهد داشت.»
به اعتقادِ نفر، موسیقی ما یک ویژگی‌هایی دارد که در جغرافیای جهانی می‌توانیم به آن موسیقی ایرانی بگوییم؛ ویژگی‌ای که با هر موسیقی دیگری متفاوت است: «پس اگر ما به موسیقی‌مان، به موسیقی ردیف دستگاهی‌مان که سرچشمه‌ای خروشان از ادبیات و فرهنگ و هنر این سرزمین است، بی اعتنایی کنیم، آیا جز این است که به تمام ایران بی اعتنایی کرده‌ایم؟ اهمیتی که ردیف موسیقی ما دارد اهمیتی به اندازه فرهنگ و تاریخ ایرانی است. در این چارچوب دو مقوله در ایران شاخص است. یکی زبان و یکی آهنگی که بر این زبان سوار است. زبان فارسی زبان ماست و موسیقی‌مان آهنگ این زبان. پس در اینجاست که دقیقاً مقوله اهمیت به ردیف برای ما دو چندان می‌شود.»
او هم‌چنین بر این اعتقاد است: «ما دوستان دیگری هم داریم که آنها سنگواره‌های هنری ما هستند که کاری جز اجرای ردیف ندارند. یعنی جوشش هنری ندارند و فقط می‌توانند ردیف نوازی کنند، یعنی هیچ چشمه و آفرینش و خلاقیت هنری ندارند. این عزیزان هم به نظرم دشمنان ردیف هستند که عملکردشان علیه ردیف است. چون فقط و فقط ردیف اجرا می‌کنند و وقتی هم چنین رویکردی وجود داشته باشد، مردم در برابر ردیف حالت دفاعی می‌گیرند. در حالی که باید بدانیم ردیف بسیار مقوله با اهمیتی در موسیقی ماست و می‌تواند منبع سرشاری از آفرینش‌های هنری جدید باشد. پس بهتر است ریشه‌ها حفظ کنیم اما به تولد شاخه‌های جدید در این درخت ریشه دار هم توجه کنیم.»
